Αθήνα 15 Νοεμβρίου 1922. Οι έξι (1) έχουν εκτελεστεί στο Γουδή. Ο επαναστατικός επίτροπος συνταγματάρχης Νεόκοσμος Γρηγοριάδης μπαίνει βιαστικός στην αίθουσα του άδειου πια στρατοδικείου. Καθώς μαζεύει τα χαρτιά του από το έδρανο, βρίσκει ένα ανώνυμο γράμμα. Το ανοίγει και έκπληκτος διαβάζει: “Εις την Θράκην άτιμε, εις την Θράκην δειλοί”

Με οργή κτυπά τη γροθιά του στο έδρανο απαντώντας: “Για τη Θράκη κάθαρμα, για τη Θράκη θρασύδειλοι”

Θα πρέπει να πούμε ότι ανεξάρτητα από τη νομιμότητα της απόφασης του δικαστηρίου που τους δίκασε, οι άνθρωποι αυτοί ως εκπρόσωποι μιας ολόκληρης παράταξης, ως αρχηγοί μιας μεγάλης μερίδας του Ελληνικού λαού φέρουν αποκλειστικά και ακέραια την ευθύνη για το μεγάλο εθνικό διχασμό, που δυστυχώς κατέληξε στην Μικρασιατική καταστροφή.

Μαζί με αυτούς υπεύθυνοι ήταν, βέβαια, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, η Σοφία, ο Γεώργιος ο Δουσμάνης​ και ο Ιωάννης Μεταξάς, για να αναφέρουμε τα κυριότερα πρόσωπα που διαδραμάτισαν εκείνη την περίοδο ολέθριο ρόλο για τα συμφέροντα της χώρας μας.

Δυστυχώς, δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο την επέκταση του Ελληνικού κράτους, για τον απλούστατο λόγο ότι φοβόντουσαν πως οι νέοι πληθυσμοί, οι Μικρασιάτες, θα τους παραμέριζαν. “Μικρό-μικρό τ’ αλώνι μου για νάναι και δικό μου” (Ήταν η θεωρία της “μικράς” και “εντίμου” Ελλάδος).

Οι άθλιοι αντίπαλοι του Βενιζέλου έφθασαν στο σημείο να οργανώσουν τη δολοφονική απόπειρα σε βάρος του, όταν επέστρεφε στην Ελλάδα νικητής και τροπαιούχος, φέρνοντας μαζί του τη συνθήκη των Σεβρών, που καθιστούσε την Ελλάδα περιφερειακή δύναμη.

Ήδη από το Μάιο του 1919 τα Ελληνικά στρατεύματα κατείχαν την περιοχή της Σμύρνης, την οποία η συνθήκη μας εκχωρούσε για μια πενταετία με προοπτική ενσωμάτωσης, αφού η πλειοψηφία των κατεχόμενων περιοχών ήταν Έλληνες. Όταν απελευθερώθηκε η Σμύρνη η χώρα πατούσε γερά και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Κατόπιν, ήταν η σειρά της Θράκης, την οποία η συνθήκη μα παραχωρούσε επίσημα. Έτσι, βρεθήκαμε στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης.

Και ήλθαν οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Οι Έλληνες πολίτες, οι οποίοι στις εκλογές του Μαΐου του 1915 είχαν εγκρίνει την πολιτική Βενιζέλου για έξοδο στον πόλεμο με το μέρος των Αγγλογάλλων, τώρα παρασυρμένοι από τις εξαγγελίες της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης για αποστράτευση κατεψήφισαν τους Φιλελεύθερους.

Θα προσπαθήσω να περιγράψω με λίγα λόγια τα εγκληματικά λάθη του μετανοεμβριανού καθεστώτος.

1ο. Επανήλθε ο έκπτωτος βασιλιάς Κωνσταντίνος. Αποτέλεσμα την επανόδου ήταν να συμπεριφέρονται πλέον ανοιχτά στην Ελλάδα οι Γάλλοι και Ιταλοί ως χώρα σύμμαχο της ηττημένης Γερμανίας.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Κων/νος είχε συγκροτήσει, στην εξορία που βρισκόταν, μια επιτροπή (ουσιαστικά εξόριστη κυβέρνηση)

Ανάμεσα στα μέλη της επιτροπής ήταν και οι Θεοτόκης και Χατζανέστης.

Η επιτροπή αυτή οργάνωσε την αντίδραση κατά της κυβέρνησης του Βενιζέλου, κατά της χώρας σε καιρό πολέμου.

Είχαν εκραγεί πολλά στασιαστικά κινήματα στο στρατό. Μεγάλη μερίδα των αξιωματικών ακολουθώντας τη “βασιλική γραμμή” αρνήθηκε να υπηρετήσει την κυβέρνηση Βενιζέλου (που άλλωστε ήταν η νόμιμη)

Υπήρξαν και ακραίες περιπτώσεις όπου αξιωματικοί αυτομόλησαν στους Βουλγάρους.

Αν όλοι αυτοί που αντιδρούσαν δεν ήταν σύμμαχοι των Γερμανών, τότε οι λέξεις έχουν χάσει τη σημασία τους.

Όσοι, λοιπόν, ακόμα και σήμερα μιλούν για Βενιζελική τρομοκρατία, καλά θα κάνουν να σκεφθούν ότι τότε η χώρα βρισκόταν σε πόλεμο και αντιμετώπιζε “ασύμμετρη απειλή”.  Κανείς δε διώχθηκε για τα φρονήματά του.

2ο Η κυβέρνηση απέρριψε τις βρετανικές προτάσεις για διευθέτηση του μικρασιατικού (παρά τις αντίθετες συστάσεις και στήριξη του εξόριστου Βενιζέλου).

Όπως απορρίφθηκε αργότερα το προσφερόμενο από Αμερικανικές τράπεζες δάνειο όχι λόγω των όρων του αλλά γιατί η Ελληνική πλευρά αρνήθηκε να δηλώσει ότι το βασιλιά Αλέξανδρο είχε διαδεχθεί ο Κων/νος.

Δήλωση καθαρά τυπική για να προχωρήσει η εκταμίευση. Το καθεστώς δεν παραδεχόταν με κανέναν τρόπο την έκπτωση του Κων/νου. Έτσι η χώρα κατέρρευσε οικονομικά, Βρεθήκαμε, λοιπόν, χωρίς διεθνή στηρίγματα χωρίς συμμάχους.

3o Η ηγεσία του στρατού άλλαξε. Έφυγε ο αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος και οι περισσότεροι ανώτατοι αμυνίτες αξιωματικοί.

Ο στρατός έχασε όλους τους άξιους ηγέτες του, που ήταν ιδιαίτερα εμπειροπόλεμοι.

Ταυτόχρονα επανήλθαν όλοι οι απότακτοι της περιόδου 1917-20. Όλοι αυτοί ανεξάρτητα από την επαγγελματική τους επάρκεια είχαν μείνει έξω από τις αλματώδεις εξελίξεις που είχε επιφέρει στην τεχνική του πολέμου ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος.

4ο Μέχρι τότε η Ελλάδα κρατούσε τη Μ. Ασία με λίγες δυνάμεις. Η γενική επιστράτευση έγινε κατόπιν. Έτσι και η οικονομική επιβάρυνση ήταν τεράστια και το ηθικό των στρατιωτών άρχισε να πέφτει.

Ένας ακόμα σπουδαίος λόγος – για το ηθικό – ήταν ότι επί Βενιζέλου τα παιδιά του καθεστώτος ήταν στο μέτωπο, ενώ τώρα ήταν στην Αθήνα.

Τότε ο αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος βρισκόταν αυτοπροσώπως στην Σμύρνη, ενώ τώρα ο διάδοχος του, ο Παπούλας, ήταν απλώς αρχηγός της στρατιάς της Μ. Ασίας και όχι όλου του στρατού.

5ο Οι Μικρασιάτες δεν εξοπλίστηκαν γιατί εθεωρούντο ξένο σώμα. Οι Πόντιοι, επίσης, αφέθηκαν στην τύχη τους. Πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου του ’20 ο Βενιζέλος προετοίμαζε αποστολή οργανωμένων ανταρτών στον Πόντο. Δηλαδή υπήρχαν ένοπλα σώματα στα νώτα των Τούρκων.

6ο Το μέτωπο επεκτάθηκε. Και επιχειρήθηκε η εγκληματική εκστρατεία προς την Άγκυρα, την οποία βεβαίως ουδέποτε θα επιχειρούσε ο Βενιζέλος. Εκεί ο στρατός μας έχασε το άνθος της δύναμής του. Και παρ’ όλα αυτά ο στρατός έφθασε στα πρόθυρα της Άγκυρας. Εάν ο πρίγκιπας Ανδρέας (σωματάρχης τότε) δεν είχε απειθαρχήσει, η Άγκυρα θα είχε καταληφθεί.

Γιατί απειθάρχησε ο Ανδρέας; Μα για να μη μπει ο “Βενιζελικός” Πλαστήρας νικητής στην Άγκυρα με το σύνταγμά του. (2)

Ο υπέροχος ελληνικός στρατός πέρασε δύο φορές την Αλμυρά Έρημο. Μπόρεσε και απαγκιστρώθηκε και υποχώρησε συντεταγμένα. Αντί, όμως, να γίνει σε βάθος υποχώρηση, ο στρατός παρέμεινε επί ένα περίπου χρόνο προστατεύοντας τους μιναρέδες του Εσκί-Σεχίρ και του Αφιόν Καραχισάρ.

Έτσι το ηθικό άρχισε να πέφτει ραγδαία και η χώρα να αιμορραγεί οικονομικά.

7ο Χρειάστηκε, όμως, τον Μάιο του 1922 να αντικατασταθεί ο Παπούλας (και άλλοι στρατηγοί Κοντούλης – Πολυμενάκος) από το μοιραίο Χατζανέστη. Από το μικρασιατικό μέτωπο αποσπάστηκαν δυνάμεις για να καταλάβουν την Κων/πολη.

Γιατί; Άγνωστο. Οι Αγγλογάλλοι απέτρεψαν την επιχείρηση. Είχε γίνει εν αγνοία τους.

Η ζημιά, όμως είχε γίνει. Το μικρασιατικό μέτωπο αδυνάτησε ακόμα περισσότερο. Οι μονάδες που έδιωξε ο Χατζανέστης ήταν οι πιο αξιόμαχες.

Όταν ο Κεμάλ εξαπέλυσε στις 13 Αυγούστου του 1922 την επίθεση του στο Αφιόν Καραχισάρ δεν μπορούσε να φανταστεί το μέγεθος της επιτυχίας του. Σκοπός του ήταν να πετύχει μία τακτική νίκη διότι επρόκειτο να συγκληθεί διάσκεψη για το Μικρασιατικό ζήτημα στη Βενετία (Πάγια τακτική των Τούρκων εν όψει διαπραγματεύσεων είναι η βελτίωση της θέσης τους).

Ο Ινονού που εκπονήσε και το σχέδιο φανταζόταν ότι τα δύο σώματα του Ελληνικού στρατού (Α και Β) θα υποχωρούσαν προς βορρά όπου βρισκόταν το Γ’ σώμα στρατού.

Βέβαια, οι Τούρκοι έχοντας ενωμένο στα νώτα τους τον Ελληνικό στρατό δε θα τολμούσαν να προελάσουν προς τη Σμύρνη.

Ενώ η επίθεση είχε φορά από Νότο προς Βορά ο Χατζανέστης (που βρισκόταν στη Σμύρνη 400 χιλιόμετρα μακρυά) διέταξε υποχώρηση με φορά εξ Ανατολών προς Δυσμάς.

Μάλιστα, τόνισε ότι θα πρέπει να γίνει βήμα προς βήμα η υπεράσπιση του εδάφους. Έτσι, τα πλευρά του Ελληνικού στρατού έκαναν παρέλαση μπροστά από τις Τουρκικές λόγχες.

Μετά την πολύνεκρη μάχη του Αλή-Βεράν, ο στρατηγός Νικ. Τρικούπης – που δυστυχώς εφάρμοσε κατά γράμμα τις εντολές του Χατζανέστη – αιχμαλωτίστηκε με δύο ακόμα στρατηγούς (Διγενή – Δημαρά) και δύο διοικητές μεραρχιών (συνταγματάρχες Καιμπαλή και Καλλιδόπουλο).

Τότε ο Κεμάλ κατάλαβε το μέγεθος της νίκης του και απεφάσισε να προελάσει προς τη Σμύρνη.

Η κυβέρνηση στην Αθήνα που δεν είχε πληροφορηθεί την αιχμαλωσία του Τρικούπη τον διόρισε αρχιστράτηγο στη θέση του Χατζανέστη.Ο στρατός διαλυόταν.

Στο βόρειο μέτωπο ο υποστράτηγος Νικ. Κλαδάς παρέδωσε σχεδόν αμαχητί την 11η μεραρχία σε τουρκική μονάδα που είχε τη μισή σχεδόν δύναμη από τη δική του.

Μια ακόμη ατιμωτική παράδοση έγινε έξω από τη Σμύρνη. Ήταν εκείνη της φάλαγγας του συνταγματάρχη Ζεγγίνη. (3)

Ο στρατηγός Πολυμενάκος έφθασε στη Σμύρνη με ενισχύσεις για να αντικαταστήσει το Χατζανέστη. Δυστυχώς, οι στρατιώτες στασίασαν και αρνήθηκαν να αποβιβαστούν. (Ο Πολυμενάκος αποκλήθηκε χλευαστικά πλωτός αρχιστράτηγος).

Η γενναιότητα του Πλαστήρα δεν ήταν αρκετή για να σωθεί η Μικρά Ασία.

Οι Έλληνες ήταν πλέον στο έλεος των Τούρκων.

Ο Κεμάλ μετά την είσοδο του Τουρκικού στρατού στη Σμύρνη κάλεσε, όταν καταλάγιασαν οι σφαγές, τους εναπομείναντες Έλληνες να εγκαταλείψουν τη Μικρά Ασία μέχρι τη 17η Σεπτεμβρίου.

Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922 συναντήθηκαν στο Παρίσι εκπρόσωποι της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας και συζήτησαν το μικρασιατικό, ενώ στην Αθήνα η κυβέρνηση της καταστροφής παραιτήθηκε. Πρωθυπουργός διορίστηκε ο Τριανταφυλλάκος, φανατικός οπαδός του Κωνσταντίνου.

Στο στρατό, που είχε αποβιβαστεί στη Χίο και στη Λέσβο ξεκινούσαν διεργασίες για την ανατροπή του καθεστώτος που έχασε τη Μικρά Ασία.

Αρχηγός ο θρυλικός Νικ. Πλαστήρας, ο “μαύρος καβαλάρης” και ο Στυλιανός Γονατας που είχαν διασώσει τις μονάδες τους.

Η διάσκεψη στο Παρίσι κράτησε μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου.

Οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να προσφέρουν στον Κεμάλ την Ανατολική Θράκη. Εκείνος με τη σειρά του δεν θα έθιγε το υπάρχον καθεστώς των στενών.

Η ιστορική αλήθεια επιβάλλει να πούμε ότι η Βρετανία επέμενε μέχρι τέλους να κρατηθεί η Ανατολική Θράκη από την Ελλάδα.Ορίστηκε συνδιάσκεψη στα Μουδανιά της Προποντίδας. Η Ανατολική Θράκη είχε χαθεί.

Τα γραφόμενα ότι υπήρχαν δυνάμεις είναι αστεία. Ποιοί θα πολεμούσαν; Εκείνοι που αρνήθηκαν να αποβιβαστούν στη Σμύρνη; Η χώρα είχε περιέλθει σε διεθνή απομόνωση και ο στρατός ήταν σε άθλια κατάσταση.

Η Κωνσταντινική κυβέρνηση του Τριανταφυλλάκου αποδέχτηκε στις 12 Οκτωβρίου τη διακοίνωση των Δυνάμεων για εγκατάλειψη της Αν. Θράκης. Δυστυχώς, το γεωπολιτικό δόγμα του Βενιζέλου “όποιος έχει τη Σμύρνη έχει και την Πόλη” επαληθευόταν.

Στις 13 Σεπτεμβρίου, δηλαδή την επομένη ημέρα της συμφωνίας Τριανταφυλλάκου, ξέσπασε η επανάσταση Πλαστήρα-Γονατά-Φωκά.

Κάνω αυτή την επισήμανση γιατί βλέπω τις ανοησίες και τις υστερίες του διαδικτύου ότι την Αν. Θράκη παρέδωσαν στους Τούρκους ο Πλαστήρας, ο Βενιζέλος, η επανάσταση του ’22 κι εγώ δεν ξέρω ποιος άλλος.

Η επανάσταση αποτάθηκε αμέσως στο Βενιζέλο ζητώντας του το πιο δύσκολο έργο. Να εκπροσωπήσει τη χώρα στη συνδιάσκεψη της Λωζάνης, που είχε οριστεί εν τω μεταξύ. Ο αρχιτέκτονας της Μεγάλης Ελλάδος κλήθηκε να περισώσει ότι ήταν δυνατόν. Η Μ. Ασία και η Αν. Θράκη ήταν χαμένες. Η Δυτ. Θράκη κινδύνευε άμεσα.

Ο Βενιζέλος ζήτησε την άμεση και με κάθε τρόπο ανασυγκρότηση του διαλυμένου στρατού.

Στη Λωζάνη η συνδιάσκεψη ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου του 1922, ύστερα από κάποιες αναβολές.

Η χώρα ήταν στρατιωτικά γυμνή. Οι λιποταξίες και η ανυπακοή στις μονάδες του Έβρου ήταν καθημερινό φαινόμενο. Αναφέρεται ακόμη και προπηλακισμός του διοικητή της στρατιάς που ήταν τότε ο στρατηγός Νίδερ.

Όμως μετά την εκτέλεση των έξι (για τη Θράκη όπως φώναζε ο Γρηγοριάδης) τα πράγματα αλλάζουν. Το μήνυμα που λάμβανε ο καθένας ήταν σαφές. Δεν λυπήθηκαν τον Πρωθυπουργό, του υπουργούς και τον αρχιστράτηγο, θα λυπηθούν εμένα;

Έτσι, οι λιποτάκτες επανήλθαν και η πειθαρχία εμπεδώθηκε. Αρχιστράτηγος έγινε ο μέχρι τότε υπουργός Στρατιωτικών Θ. Πάγκαλος, που έπιασε αμέσως δουλειά. Κατόρθωσε να συγκροτήσει αξιόμαχο στρατό. Έτσι, έδινε στο Βενιζέλο ένα ισχυρό όπλο για τις διαπραγματεύσεις. Η δύναμη της στρατιάς έφθασε στο τέλος να αριθμεί 9 μεραρχίες πεζικού και 1 ιππικού.

Ο Βενιζέλος θα πει αργότερα στη βουλή ότι ο ίδιος φανταζόταν στην αρχή ότι η στρατιά θα μπορούσε να παρατάξει τις μισές μεραρχίες.

Η πιο αξιόμαχη μονάδα ήταν η μεραρχία Κρήτης. Το σύνολο των στρατιωτών ήταν Κρητικοί. Κρητικοί και αμυνίτες ήταν και σχεδόν οι διοικητές των ταγμάτων (Τζανακάκης, Χαιδεμενάκης, Σκουλάς, Αλεξάκης κ.α.)

Στη Λωζάνη το πρώτο και βασικό θέμα που τέθηκε ήταν εκείνο της ανταλλαγής των πληθυσμών.

Οι Έλληνες της Δυτ. Μικράς Ασίας και της Αν. Θράκης είχαν ήδη εκδιωχθεί.

Αν η χώρα επέμενε να μην συμφωνήσει στην ανταλλαγή των πληθυσμών, ουσιαστικά θα καταδίκαζε σε σφαγή τους εναπομείναντες Έλληνες του Πόντου.

Παράλληλα, στο έδαφός της θα υπήρχαν 400.000 Μουσουλμάνοι στη Μακεδονία. Σκεφτείτε το τεράστιο πρόβλημα που θα εδημιουργείτο. Θα ήταν πια υποχρεωμένη να υπερασπιστει ξανά τη Μακεδονία.

Στις 30 Ιανουαρίου1923 υπογράφτηκε η περίφημη σύμβαση της ανταλλαγής των πληθυσμών.

Ορθόδοξοι Χριστιανοί Έλληνες της Τουρκίας και Μουσουλμάνοι της Ελλάδας.

Αμέσως μετά ο Βενιζέλος μετέβη στη Γενεύη όπου ζήτησε από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό βοήθεια για τους πρόσφυγες.

Όσο η δύναμη της στρατιάς μεγάλωνε ο Βενιζέλος άρχισε από ηττημένος να εμφανίζεται ως εμπόλεμος.

Τότε μπήκε το μεγάλο ερώτημα.

Επανάληψη των εχθροπραξιών στο Έβρο;

Μια απλή ματιά στο χάρτη δείχνει ότι μέχρι την Κων/πολη δεν υπάρχουν ιδιαίτερα φυσικά εμπόδια.

Βέβαια, ο Τουρκικός στρατός, ήταν σε καλή κατάσταση καθώς ήταν πιά εξοπλισμένος ακόμα και με το δικά μας όπλα.

Οι σύμμαχοι είχαν πρόσφατα επιδικάσει την Αν. Θράκη στους Τούρκους.

Ένας πόλεμος έχει πρώτα πολιτική – διπλωματική διάσταση και κατόπιν στρατιωτική.

Ο Βενιζέλος εξέτασε σοβαρά το ζήτημα. Έστειλε στο Βελιγράδι το στρατηγό Αλέξανδρο Μαζαράκη, στρατιωτικό σύμβουλο της Ελληνικής αντιπροσωπίας στη Λωζάνη.

Ο Μαζαράκης είδε τον πρωθυπουργό Πασιτς, στον οποίο επέδωσε σχετική επιστολή του Βενιζέλου.

Ο Βενιζέλος ζητούσε από τον Πάσιτς όπως σε περίπτωση εχθροπραξιών Ελλάδος Τουρκίας να συγκεντρώσει η Γιουγκοσλαβία δυνάμεις στα σύνορά της με τη Βουλγαρία, προκειμένου να εμποδιστεί Βουλγαρική εισβολή στην Ανατολική Μακεδονία.

Ο Πάσιτς δεν απάντησε στο Μαζαράκη, που παρέμεινε περίπου ένα εικοσαήμερο στο Βελιγράδι. Στο διάστημα αυτό ο Πασιτς απέφυγε να συναντήσει ξανά το Μαζαράκη προβάλλοντος συνεχώς διάφορες δικαιολογίες (ασθένεια, περιοδείες).

Ανήσυχος ο Μαζαράκης επέστρεψε στη Λωζάνη και ενημέρωσε το Βενιζέλο.

Η στάση του Πάσιτς δημιούργησε στο Βενιζέλο την υπόνοια ότι σε περίπτωση επανάληψης των εχθροπραξιών η Γιουγκοσλαβία όχι μόνο δε θα συγκρατούσε τη Βουλγαρία αλλά ήταν πιθανόν να την έσπρωχνε ώστε να καταλάβει την Αν. Μακεδονία. Τότε η Γιουγκοσλαβία θα κατελάμβανε τη Θεσ/νίκη για να την προστατεύσει δήθεν από τους Βούλγαρους.

Ο Λεωνίδας Σπαής που υπηρέτησε στο Βελιγράδι ως στρατιωτικός ακόλουθος κατά τα έτη 1930-1932 θεωρούσε τους φόβους του Βενιζέλου απόλυτα δικαιολογημένους.

Έχοντας όλα αυτά κατά νου ο Βενιζέλος συμφώνησε με τον Ισμέτ Ινονού για την υπογραφή της τελικής συνθήκης στις 24 Ιουλίου 1923, αφού η Τουρκική πλευρά έπαψε να ζητά από την Ελλάδα καταβολή αποζημιώσεων.

Με την υπογραφή της συνθήκης η χώρα θα μπορούσε πλέον να επιδοθεί στην εσωτερική ανασυγκρότηση και την ενσωμάτωση των προσφύγων, απαλλαγμένη από τις υπέρογκες αμυντικές δαπάνες.

Το Πατριαρχείο παρέμεινε στην Πόλη με τους εκεί εγκατεστημένους πριν το 1918 Έλληνες.

Στην Ίμβρο και στην Τένεδο που επιστράφηκαν στην Τουρκία – για τον έλεγχο των στενών – δόθηκε προνόμιο να υπάρχει σώμα τάξης από εντοπίους (δυστυχώς δεν εφαρμόστηκε).

Η Τουρκία έλαβε, επίσης, το τρίγωνο του Καραγάτς στον Έβρο (εκεί βρίσκεται ο σιδηροδρομικός σταθμός της Αδριανούπολης).

Η Τουρκία αναγνώρισε την κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά του Αιγαίου ενώ παραιτήθηκε από τα δικαιώματα της στα Δωδεκάνησα και στην Κύπρο!

Στη Δυτική Θράκη παρέμειναν οι Μουσουλμάνοι κάτοικοί της που στην πλειοψηφία τους ήταν τότε φίλοι της Ελληνικής Διοίκησης.

Η συνθήκη δεν τους αναγνώρισε ως Τούρκους.

Να θυμήσουμε κλείνοντας ότι οι Μουσουλμάνοι βουλευτές της Θράκης στη Βουλγαρική Βουλή είχαν ζητήσει την κατάληψη της Θράκης από τα Ελληνικά στρατεύματα με υπόμνημα που κατέθεσαν στους συμμάχους μετά της λήξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΤΣΩΝΗΣ

ΥΓ. Εμπλεκόμενα κράτη στη Λωζάνη ήταν η Ελλάδα, Τουρκία, οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γιουγκοσλαβία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η ΕΣΣΔ, η Ιαπωνία, η Πορτογαλία και το Βέλγιο.

(1) Οι έξι εκτελέσθέντες ήταν Γούναρης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης, Μπαλτατζής, Χατζανέστης ενώ οι Στρατηγός και Γούδας δικάστηκαν σε ισόβια

(2) Ο Παπούλας τότε μη μπορώντας να τιμωρήσει τον Ανδρέα αντικατέστησε τον επιτελάρχη του. Ο Ανδρέας αμέσως μετά τη δίκη των έξι καταδικάστηκε από άλλο δικαστήριο σε υπερορία = εξορία χωρίς επιστροφή.

(3)Για πάρα πολλά χρόνια μετά οι υποψήφιοι βουλευτές των Φιλελευθέρων καυτηρίαζαν στις προεκλογικές του ομιλίες τον Κλαδά και το Ζεγγίνη.